KHÁI NIỆM LOGISTICS NGƯỢC

Lý thuyết về logistics ngược đã bắt đầu được quan tâm nghiên cứu một cách kỹ lưỡng và có hệ thống tại các nước phát triển như Mỹ và châu Âu từ thập niên 90 của thế kỷ trước. Cho đến nay đã có rất nhiều quan niệm khác nhau về logistics ngược. Tuy nhiên, quan điểm của Rogers và Tibben - Lembke (1999) là khái niệm được giới chuyên môn đồng tình và ủng hộ. Khái niệm này đã mô tả sinh động về logistics ngược thông qua việc nhấn mạnh tới mục tiêu và quá trình diễn ra bên trong của logistics ngược, đó là:

"Logistics ngược là quá trình lập kế hoạch, thực hiện và kiểm soát một cách hiệu quả dòng chảy của nguyên liệu, bán thành phẩm và thông tin có liên quan từ các điểm tiêu thụ đến điểm xuất xứ với mục đích thu hồi lại giá trị hoặc xử lý một cách thích hợp".

Logistics ngược có những đặc trưng khác biệt căn bản so với logistics xuôi. Bảng 1 dưới đây sẽ mô tả những khác biệt đó.

Bảng 1: So sánh giữa logistics ngược và xuôi

Mô hình và quy trình logistics ngược

 Dòng logistics ngược được hình thành do nhiều nguyên nhân khác nhau nhÆ°: thu hồi các sản phẩm không bán được để nâng cấp; thu hồi các sản phẩm có khuyết tật để sá»­a chữa; thu hồi sản phẩm đã sá»­ dụng để tháo dỡ và tái sá»­ dụng má»™t phần; thu hồi và tái sá»­ dụng bao bì…

Quy trình logistics ngược được thá»±c hiện theo 4 giai Ä‘oạn nhÆ° trong hình 2 dÆ°á»›i đây. BÆ°á»›c đầu tiên trong quy trình logistics ngược là â€œTập hợp” bao gồm các hoạt Ä‘á»™ng cần thiết để thu về các sản phẩm không bán được, sản phẩm khuyết tật hay bao bì và vận chuyển chúng tá»›i Ä‘iểm phục hồi. Tại Ä‘iểm phục hồi, sản phẩm sẽ được â€œKiểm tra” thông qua các hoạt Ä‘á»™ng nhÆ° kiểm tra chất lượng sản phẩm, chọn lọc và phân loại sản phẩm. Kết quả của giai Ä‘oạn 2 là căn cứ quan trọng và cần thiết để xác định quá trình tiếp theo cho hầu hết các sản phẩm thÆ°Æ¡ng mại.

Trong giai đoạn 3 “Xử lý”, khi một sản phẩm được thu hồi ngược trở lại, DN sẽ có nhiều cách xử lý: (1) Tái sử dụng trực tiếp hoặc bán lại; (2) phục hồi sản phẩm (sửa lại, làm mới lại, sản xuất lại, tháo để lấy phụ tùng…); và (3) xử lý rác thải (thiêu đốt hoặc thải ra môi trường).

Bán lại Ä‘ược áp dụng khi các sản phẩm được Ä‘Æ°a vào thị trường nào đó khá lâu nhÆ°ng không bán được vì không có nhu cầu hoặc nhu cầu đã bão hòa có thể được thu hồi để chuyển sang bán ở thị trường khác Ä‘ang có nhu cầu hoặc bán thông qua các cá»­a hàng giảm giá. Tái sá»­ dụng là trường hợp chất lượng sản phẩm thu hồi vẫn đảm bảo để có thể quay vòng tiếp tục sá»­ dụng nhÆ° linh kiện, các loại bao bì sá»­ dụng nhiều lần (chai, lọ thủy tinh), pallet, container và hầu hết các thiết bị thuê ngoài. Đối vá»›i các sản phẩm mà công dụng, màu sắc, kiểu dáng, tính năng… của nó không đáp ứng được nhu cầu của khách hàng thì cần phải phục hồi thông qua việc sá»­a chữa, nâng cấp, làm má»›i, sản xuất lại… rồi sau đó lại được tiếp tục Ä‘Æ°a vào mạng phân phối. Đối vá»›i những sản phẩm, bao bì không thể xá»­ lý được dÆ°á»›i các hình thức trên vì Ä‘iều kiện tồi tệ của nó hay vì trách nhiệm luật pháp và giá»›i hạn về môi trường, DN sẽ cố gắng để vứt bỏ sản phẩm vá»›i chi phí thấp nhất.

Giai Ä‘oạn cuối cùng là â€œPhân phối lại” sản phẩm đã phục hồi. Giai Ä‘oạn này đề cập đến các hoạt Ä‘á»™ng logistics để Ä‘Æ°a lại sản phẩm vào thị trường và chuyển nó cho khách hàng nhÆ° các hoạt Ä‘á»™ng dá»± trữ, bán hàng và vận chuyển.

TẠI SAO CẦN QUAN TÂM ĐẾN LOGISTICS NGƯỢC?

Trong những năm gần đây, dưới áp lực cạnh tranh gay gắt và vấn đề ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, logistics ngược được xem là một trong những giải pháp quan trọng giúp DN có thể giảm được chi phí, tăng doanh thu, nâng cao trình độ dịch vụ khách hàng và giảm tác động của hoạt động sản xuất kinh doanh đến môi trường:

• Logistics ngược tạo sá»± thông suốt cho quá trình logistics xuôi: Ở nhiều khâu của quá trình logistics xuôi xuất hiện những sản phẩm không đạt yêu cầu cần sá»­a chữa lại, bao bì lá»—i phải dán nhãn mác lại… Để đảm bảo Ä‘Æ°a các sản phẩm này trở lại kênh logistics xuôi má»™t cách nhanh chóng, kịp thời nhất thì cần phải phát sinh má»™t loạt các hoạt Ä‘á»™ng logistics ngược nhằm há»— trợ dòng vận Ä‘á»™ng xuôi này. Điều này cho thấy, sá»± vận hành của dòng logistics ngược sẽ góp phần đảm bảo sá»± thông suốt cho quá trình logistics xuôi. Hay nói cách khác, để đạt hiệu quả trong quản trị dòng logistics xuôi, các công ty cần kết hợp thá»±c hiện vá»›i các hoạt Ä‘á»™ng logistics ngược.
• Logistics ngược góp phần nâng cao trình Ä‘á»™ dịch vụ khách hàng: Thông qua việc thu hồi các sản phẩm không đáp ứng được nhu cầu của khách hàng để khắc phục, sá»­a chữa, bào hành, bảo dưỡng… sẽ góp phần thỏa mãn tốt hÆ¡n yêu cầu của khách hàng, nâng cao trình Ä‘á»™ dịch vụ khách hàng của DN. Do đó, má»™t chính sách thu hồi tốt sẽ góp phần mang lại lợi thế cạnh tranh cho DN.
• Logistics ngược giúp tiết kiệm chi phí cho DN: Khi phải thu hồi hàng hóa trong kênh logistics ngược, các chi phí liên quan đến vận chuyển, dá»± trữ, phục hồi, sá»­a chữa… hàng hóa thu hồi sẽ tăng lên. Theo Æ°á»›c tính chi phí dành cho các hoạt Ä‘á»™ng logistics ngược trung bình chiếm khoảng 3% đến 15% tổng chi phí của DN. Tuy nhiên, nếu tổ chức và triển khai tốt dòng logistics ngược thì DN sẽ tiết kiệm được đáng kể các khoản chi phí khác, nhÆ°: tiết kiệm được chi phí nguyên vật liệu do được tái sinh, giảm chi phí bao bì do tái sá»­ dụng bao bì nhiều lần, thu hồi được giá trị còn lại của những sản phẩm đã loại bỏ, bán lại sản phẩm (dù có thể mức giá không bằng giá của sản phẩm má»›i) để tăng doanh thu… Những lợi ích kinh tế đó đòi hỏi các DN phải đầu tÆ° nhiều hÆ¡n, nghiêm túc hÆ¡n vào các chÆ°Æ¡ng trình logistics ngược. Bởi vì những khoản chi phí mà họ phải bỏ ra để xá»­ lý hàng hóa bị trả lại không kiểm soát được vượt xa con số mà họ đầu tÆ° cho việc quản lý các chÆ°Æ¡ng trình logistics ngược má»™t cách bài bản.
• Logistics ngược giúp tạo dá»±ng hình ảnh “xanh” cho DN. Má»™t trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến sá»± ô nhiá»…m môi trường nghiêm trọng nhÆ° hiện nay là do hoạt Ä‘á»™ng sản xuất kinh doanh của con người gây ra. Do đó, các DN cần quan tâm hÆ¡n nữa tá»›i việc giảm sá»± tác Ä‘á»™ng tiêu cá»±c của sản xuất kinh doanh đến môi trường thông qua thu hồi nguyên vật liệu, sản phẩm và bao bì để tái chế hoặc vứt bỏ nó má»™t cách có trách nhiệm. Không những thế, khách hàng, các cÆ¡ quan quản lý chức năng và công chúng cÅ©ng thường đánh giá rất cao trÆ°á»›c những hành vi thân thiện vá»›i môi trường của DN. Điều này má»™t lần nữa khẳng định, nếu DN thá»±c hiện tốt logistics ngược sẽ góp phần tạo dá»±ng hình ảnh “xanh” trong tâm trí khách hàng và thá»±c hiện tốt trách nhiệm xã há»™i của mình.

Logistics ngược được xem là một công cụ giúp các các DN nâng cao được khả năng cạnh tranh, tăng lợi nhuận và thỏa mãn khách hàng tốt hơn. Điều này đòi hỏi các DN cần phải nhận thức rõ hơn về vai trò của logistics ngược và có những đầu tư thích đáng cho hoạt động này.

Ths. Trần Thị Thu Hương