Trong hành trang "nghỉ hưu" của Mohamed Abdi Hassan, một trong những trùm cướp biển khét tiếng nhất Somalia, nếu không muốn nói là toàn thế giới, không hề xuất hiện những thứ mà văn chương vẫn hay nhắc tới, như chiếc kiếm sắc nhọn, băng bịt mắt, móc câu sắc hay thậm chí là một con vẹt.

Thay vào đó, ông chỉ đơn giản tuyên bố, "tôi chống cướp biển" và chuyển hướng sang kinh doanh.

Nổi tiếng với biệt danh "Afweyne", tức "Mồm rộng", Hassan từng có nhiều năm lênh đênh khắp Ấn Độ Dương, dắt túi hàng triệu USD từ những pha cướp biển. Giờ đây, khi đã đứng tuổi, ông ta tuyên bố hướng thiện.

"Một thanh niên phải được tôi luyện trong gian khó, để tích góp kinh nghiệm và được xã hội công nhận", Afweyne nói trong khi lấy ra một tập tài liệu, chứng minh ông ta là một người "chống cướp biển".

Afweyne, sau khi giải thích nguồn gốc cái tên đặc biệt của ông, là "bởi vì tôi rất hay khóc", khẳng định đã thuyết phục được gần 1.000 cướp biển trẻ "bỏ việc".

"Chúng tôi đang thuyết phục các thanh niên từ bỏ việc cướp biển. Tôi là một nhân vật có ảnh hưởng và nhận được nhiều sự tôn trọng từ cộng đồng, trong việc khuyến khích các thanh niên trở về đất liền", ông nói sau khi nuốt một ngụm trà, ở một khách sạn tại thủ đô Mogadishu, nơi từng bị chiến tranh tàn phá nặng nề.

"Có thể các bạn đã nghe nhiều về chuyện cướp biển hay bắt cóc, nhưng tôi dám chắc, 90% trong số đó là bịa đặt", ông ta nói.

"Tôi không nói mình vô can. Thậm chí tôi từng là một trong những người khởi xướng nghiệp cướp biển", ông cho biết, nhưng khẳng định mình đã bị đẩy vào đường cùng trước khi đưa ra lựa chọn ấy. Hồi đầu những thập niên 90, công ty hải sản của Afweyne bị hủy hoại trước sự lấn áp của những đội tàu đánh cá từ nước ngoài, giữa thời điểm đất nước Somalia bị nhấn chìm vào cuộc nội chiến.

"Cướp biển khi ấy là nghề hợp pháp, bởi Somalia là một xã hội vô chính phủ, còn chúng tôi thì chẳng khác nào những đứa trẻ mồ côi", ông nói thêm.

Hướng về đất mẹ

Con trai của Afweyne, cũng là một tướng cướp khét tiếng, đã tham gia vào vụ bắt cóc tàu chở dầu Sirius Star của Arab Saudi hồi năm 2008, và đòi một khoản tiền chuộc trị giá hàng triệu USD.

Cũng trong năm đó, Afweyne còn nhúng tay vào vụ cướp MV Faina, một tàu chở hàng của Ukraina, mang theo 33 xe tăng chiến đấu từ thời Liên Xô. Các thuyền viên của MV Faina đã phải trải qua 134 ngày sống trong địa ngục, trước khi ba triệu USD tiền chuộc được gửi cho toán cướp biển.

Afweyne cũng cho hay, ông thậm chí từng cầm đầu một chuỗi các vụ tấn công nhằm vào các tàu cung cấp lương thực hỗ trợ cho Somalia, đất nước nghèo khổ của ông.

Trong những năm gần đây, nhờ sự xuất hiện của các tàu tuần tra quốc tế đến từ Trung Quốc, EU, Mỹ và Nga, mà số lượng các vụ cướp biển đã giảm tới 80%, theo thống kê của EUNAVFOR, tổ chức chống cướp biển EU đóng tại Somalia.

Nhưng bằng kinh nghiệm của một cướp biển sành sỏi, Afweyne khẳng định, sự thay đổi dài hạn không chỉ nằm ở việc tạo ra những chuyển biến trên đại dương.

"Những tàu tuần tra đã làm việc rất tốt, nhưng chúng tôi cần cả những thay đổi trên đất liền", ông nói.

Và theo ông, nguồn tài chính dành cho việc đào tạo và hỗ trợ các cướp biển trẻ đổi nghề chính là điểm mấu chốt, ông nói.

"Chúng tôi cần được hỗ trợ về tiền bạc, nhằm giúp các cựu cướp biển có được một nghề nghiệp thay thế, để trở thành ngư dân, nông dân và thương nhân, bất cứ thứ gì họ muốn."

Một số người hoài nghi rằng Afweyne đã kiếm đủ tiền cho riêng mình, và muốn đầu tư vào việc kinh doanh. Những người khác đoán già đoán non rằng ông tự thấy xấu hổ vì đã làm xấu đi hình ảnh của người Somalia. Nhưng dù động cơ của Afweyne là gì, cũng khó có thể phủ nhận rằng ảnh hưởng của ông ở một đất nước loạn lạc như Somalia là rất quan trọng.

Chính phủ yếu kém của Somalia không thể kiểm soát được những khu vực trọng yếu, nơi cướp biển thường xuyên hoành hành, đặc biệt là ở dọc bờ biển phía bắc, thuộc vùng tự trị Puntland.

"Chúng tôi muốn chính phủ cùng cộng đồng quốc tế giúp đỡ Somalia, bằng cách mang tới những cơ hội phát triển cho thanh niên", Hassan Abdullahi Mohammed, một quan chức cấp cao từ khu vực Himan và Heeb, nơi cướp biển trú chân và vẫn đang giam cầm một số con tin, nói.

Trong khi giới cướp biển đang dần mất đất làm ăn, Cục Hàng hải Quốc tế (IMB) cảnh báo rằng vùng biển ở Somalia vẫn tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ.

Theo IMB, 5 con tàu và 77 thuyền viên hiện vẫn bị kẹt ở Somalia, trong khi một số tướng cướp đã chuyển địa bàn hoạt động từ biển sang đất liền.

Tuy nhiên, chính phủ Somalia đang từng bước tăng cường quyền kiểm soát của họ, với sự hỗ trợ của lực lượng quân đội do Liên minh Châu Phi hỗ trợ. Nền kinh tế của nước này cũng dần khởi sắc. Một số cựu cướp biển cũng bày tỏ sự tin tưởng vào chiến lược của Afweyne, nhưng cảnh báo rằng những nỗ lực để ngăn chặn cướp biển phải được thực hiện trên cả đất liền.

Cựu tướng cướp Abdullahi Abdi cho biết ông không thể hứa trước rằng toán cướp biển do ông chỉ huy, hiện vẫn thất nghiệp, đã thực sự từ bỏ đam mê với biển cả.

"Tôi không thể nói trước điều gì", ông nói. "Có hàng trăm thanh niên đang không công ăn việc làm. Và các bạn biết đấy, nhàn cư vi bất thiện." - Quỳnh Hoa (Theo AFP)